Onze samenleving en economie zijn vergaand gedigitaliseerd. Zo werken en communiceren we online, doen online-aankopen en zoeken we naar informatie. Daarnaast automatiseren organisaties hun bedrijfsvoering, robotiseren bedrijven hun productieketens en digitaliseren overheden hun dienstverlening. Miljoenen apparaten, systemen en vitale functies zijn inmiddels aangesloten op het internet en dat aantal groeit exponentieel. Met data en algoritmes doorgronden we de wereld en voorspellen we menselijk gedrag. En Artificial Intelligence (AI) zoals ChatGPT, quantum computing en Virtual Reality (VR) zullen de komende jaren voor nog veel meer veranderingen gaan zorgen.
Nederland is al jaren een van de voorlopers wat betreft haar digitale infrastructuur. Niet voor niets zijn we bijvoorbeeld allemaal trots op ASML uit Veldhoven dat wereldmarktleider is op het gebied van chipmachines. Ook koesteren we de AMS-IX als een van de belangrijkste internetknooppunten ter wereld en heeft het kabinet grote digitale ambities opgeschreven in het regeerakkoord. Daarin staat dat Nederland een digitale koploper en een digital gateway to Europe moet zijn en blijven, zodat we ons kansrijk positioneren in een wereld die door technologie bepaald wordt en waarin digitale machtsblokken als China en de VS de lakens uitdelen.
Overheid: A zeggen, B doen
Maar de mooie woorden gaan helaas gepaard met een weerbarstige werkelijkheid want Nederland heeft een hardnekkig probleem: we willen wel de lusten, maar niet de “lasten”. Want in plaats van datacenters te zien als het gevolg van onze IT-behoefte en datagebruik, zien veel beleidsmakers en politici datacenters – onterecht – als probleemveroorzaker.
Zo stelden de gemeenten Amsterdam en Haarlemmermeer in de zomer van 2019 plotseling een lokale bouwstop in, om de komst van nieuwe datacenters tegen te houden in afwachting van nieuw beleid. En vorig jaar kondigde Minister voor Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge strengere regels aan voor grote datacenters (hyperscalers) waarna er geen bouwvergunningen meer werden afgegeven.
Intussen stelt de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied streng te gaan handhaven op de energiebesparing door datacenters, wil de Rijksoverheid datacenters verantwoordelijk maken voor de monitoring van energiebesparingsmaatregelen van hun klanten (de zogeheten EML) en werkt de Europese Commissie aan de Energy Efficiency Directive (EED) die datacenters voor grote uitvoeringsopgaven stelt op het gebied van energie-audits.
Wanneer je alleen deze berichten leest, zou je wellicht kunnen denken dat het terecht is dat die ruimtevretende en energieslurpende grijze dozen stevig worden aangepakt. Maar wanneer je naar de harde feiten kijkt en wat langer nadenkt over de cruciale rol van datacenters voor onze digitale economie, kom je echter tot een andere conclusie.
De duurzame digitale infrastructuur
In tegenstelling tot het heersende beeld dat datacenters in Nederland veel te veel ruimte in nemen, blijkt dit cijfermatig gezien niet te kloppen. Zo nemen alle Nederlandse datacenters samen ruim vijftig keer minder vierkante meters in beslag als de Rotterdamse Haven. Maar ook Schiphol, de glastuinbouw en distributiecentra zijn veel ruimte-intensiever dan de digitale infrastructuur. Ook het elektriciteitsgebruik van datacenters valt mee: in Nederland wordt ongeveer 3% van het totale stroomverbruik gebruikt door datacenters. Dat is veel minder dan bijvoorbeeld de Nederlandse landbouwsector. Het percentage is zelfs beduidend lager dan in landen als Denemarken en Zweden die vaak als voorbeeld gelden voor de rest van Europa. Bovendien zijn de CO2-uitstoot en het watergebruik van de digitale sector zo goed als verwaarloosbaar en zorgen online shoppen en digitaal vergaderen zelfs voor een daling van het aantal autokilometers.
Sterker nog: de digitale transformatie en de energietransitie zullen de komende decennia hand in hand moeten gaan. Dat laatste wordt ook onderstreept in dit blog van KPN, waarin de essentiële positie van datacenters voor ons internet haarfijn wordt benadrukt.
Nationale autonomie versterken door realpolitik
Naast een reëel beeld van de digitale impact op milieu en klimaat is ook realpolitik op zijn plaats. Nederland is immers geen geïsoleerd land maar onderdeel van een global village met handelsrelaties en geopolitieke verhoudingen. Hierbinnen is het een feit dat snel internet, betrouwbare verbindingen en veilige datacenters de nationale autonomie versterken en tevens een harde randvoorwaarde zijn voor ons concurrentievermogen en onze innovatiekracht op het wereldtoneel.
Voor dat laatste is wel beleid nodig wat gebaseerd is op de feiten en niet op onderbuikgevoelens. Gelukkig worden er al veel stappen ondernomen om de feiten te laten regeren. Zo heeft Stratix in opdracht van Metropoolregio Amsterdam (MRA) een onderzoek verricht over de feiten en ficties over datacenters, zodat beleidsbepalers echt inzicht krijgen in wat voor invloed een datacenter kan hebben op de regio.
De conclusie moge dus duidelijk zijn. Er is alle reden om als Nederland in te zetten op een verantwoorde ontwikkeling van de digitale infrastructuur als fundament voor een digitale, duurzame en inclusieve economie. Dit vereist beleidsmakers, bestuurders en politici die feitengebaseerd, grensoverstijgend, toekomstgericht en uitvoerbaar beleid maken wat in het belang van ons allemaal is.