Op maandag 13 november vond in aanwezigheid van 150 belangstellenden het eerste Nationale Debat over Digitalisering plaats bij Nieuwspoort. Henk Vermeer (BBB), Hawre Rahimi (VVD), Lisa van Ginneken (D66), Michael Teng-Li Tai (Volt), Barbara Kathmann (GroenLinks/PvdA) en Jesse Six Dijkstra (NSC) gingen onder leiding van oud-Kamerlid Kees Verhoeven met elkaar in gesprek over het belang van digitalisering en de standpunten van verschillende partijen. Het debat werd georganiseerd door een consortium van brancheorganisaties die zich bezighouden met digitalisering.
De discussie ontstond over het onderwerp datacenters in relatie tot de ruimtelijke ordening. Hoewel de meeste partijen het eens waren over het belang van datacenters als onderdeel van de digitale infrastructuur, was er wel discussie over de beperkte ruimte die we in Nederland hebben. Moet landbouwgrond hiervoor gebruikt worden? In hoeverre kan restwarmte gebruikt worden om bijvoorbeeld huizen te verwarmen? Moeten we in de toekenning van datacenters rekening houden of er wel of geen publieke taak is weggelegd voor de opgeslagen data? Kortom: de partijen hadden een discussie, maar de grote lijn was: zorg voor een visie op ruimtelijke ordening en zorg voor een duidelijke industriepolitiek op de digitale infrastructuur.
Minister van Digitale Zaken
Het volgende discussiepunt was of er wel of geen minister van Digitale Zaken moest komen. Alle politici waren het erover eens dat de huidige inbedding van een staatssecretaris van Digitale Zaken bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties niet de juiste is. Over het feit of er wel of geen minister moet komen van Digitale Zaken waren de (aspirant) Kamerleden de meningen verdeeld. Zo zien sommigen een minister van Digitale Zaken als een mogelijke oplossing van de hoeveelheid losse plannen van het kabinet, waarbij juist het ontbreken van een nationale visie op digitalisering extra werd benadrukt. Daarentegen gaven anderen aan dat een minister niet de oplossing gaat brengen: het gaat om de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving. Daar gaat een minister geen verandering in brengen. Tenslotte werd er nog de opmerking gemaakt dat het belangrijk is dat er wetten en regels komen vanuit het vertrouwen en niet vanuit het wantrouwen. Dat laatste zorgt voor onuitvoerbare regels en enorme regeldruk voor ondernemers.
Een centrale autoriteit
Daarna kwam het onderwerp cybersecurity ter sprake, vooral in relatie met wet- en regelgeving. Ook hier werd gesteld dat de uitvoerbaarheid van de wetten en regels heel belangrijk is. Met name ondernemers zien “door de bomen het bos niet meer”. Daar stelde een ander Kamerlid tegenover dat regulering te lang is uitgesteld op het gebied van digitale weerbaarheid waardoor nu heel veel tegelijk op ons afkomt. Een van de aspirant Kamerleden kwam met het voorstel van één centrale autoriteit, waardoor de RDI en het NCSC onder één dak verder gaan. Ook kwam het onderwerp strategische autonomie ter sprake, waarbij een Kamerlid aangaf dat het nu veel te vaak gaat over reguleren in plaats van innoveren. En dat je juist innovatie nodig hebt om die autonomie te verkrijgen. Ook de aanbestedingswet kwam in deze context ter sprake: deze werkt niet goed in het digitale domein.
Ook de krapte op de arbeidsmarkt werd besproken. Verschillende Kamerleden gaven hierbij aan dat de overheid het heeft laten liggen op dit dossier en dat het bedrijfsleven de handschoen grotendeels heeft opgepakt. Het vervolg zou moeten zijn dat de overheid hierin ook haar verantwoordelijkheid in neemt, maar initiatieven die vanuit de private sector worden opgepakt worden maar zelden door publieke organisaties overgenomen. Hierin zou dus veel meer publiek-privaat samengewerkt moeten worden.
In relatie met de krapte op de arbeidsmarkt kwam ook het gebrek aan kennis van het digitale domein bij ambtenaren ter sprake. Onder andere op het gebied van zinvol en ethisch inzetten van digitale technologie moet de overheid een inhaalslag maken bij de ambtenaren. Uit het debat blijkt dat er veel generalistische kennis is bij de overheid, terwijl juist ook specifieke kennis nodig is bij ambtenaren. Ook moet de overheid meer kennis in huis halen zodat ze een betere opdrachtgever kunnen worden voor digitale projecten. De overheid moet durven om verantwoordelijkheid te nemen.
Kunstmatige intelligentie
Vervolgens werd er gesproken over kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI). Het is steeds meer een systeem-onderwerp aan het worden, want AI zit overal in of komt overal in. Ook brengt het kansen en uitdagingen met zich mee. Eén partij is van mening dat de winsten van AI ten goede moeten komen aan de burger, en niet alleen aan de bedrijven die dit inzetten/ontwikkelen. Er ontstond ook een discussie over het wel of niet reguleren van AI, aangezien reguleren zorgt voor een rem. Een aantal partijen ziet zeker de kansen van AI in, maar deze moeten dan met name ten goede komen aan arbeidsmarkt-technische vraagstukken, bijvoorbeeld voor de zorgsector of andere sectoren die maatschappij ontwrichtend worden vanwege de arbeidstekorten. Een van de politici gaf aan dat we moeten uitkijken om niet dezelfde fout te maken als bij sociale media. Dit heeft geleid tot polarisatie in de samenleving en regulering op dit gebied wordt nu pas ingevoerd.
Ook werd er tijdens het debat aandacht gegeven aan het Nationale Groeifonds. Het geld in dit fonds is alleen bedoeld om innovatie te stimuleren en mag niet gebruikt worden voor andere doeleinden. Nederland is goed in het bouwen van high-tech ecosystemen. Voorbeelden hiervan zijn Quantum en halfgeleiders. Om de kansen van AI te pakken moeten we minder afhankelijk worden van niet-Europese AI-aanbieders. Kleinschalig en soeverein door te innoveren in ecosystemen, door als overheid garant te staan om door te groeien van startups naar scale-ups.
Tenslotte kregen de partijen Splinter en de Piratenpartij/de Groenen nog de kans om een pitch te doen voor het aanwezige publiek. Splinter gaf aan dat het geen Ministerie van Digitale Zaken wil want dat leidt tot het afschuiven van verantwoordelijkheden. Daarnaast moet privacy voor kinderen meer aandacht krijgen.
Piratenpartij/de Groenen geeft aan dat er betere regulering moet komen in het digitale domein omdat technologie het in zich heeft om een klein groepje mensen veel macht te geven. Deze regulering geldt zowel voor het bedrijfsleven als de overheid. Daarom moet de positie van burgers versterkt worden.
Bekijk het debat terug
Heb je het eerste Nationale Debat over Digitalisering gemist? Klik dan hier om het volledige debat terug te kijken.